HOMENAXE A MARÍA SOLIÑO

Hoxe tivemos a sorte de facer novos amigos e amigas galego-falantes xa que recibimos en Rodeira a alumnado do IES Xesús Taboada Chivite de Verín (de 4º da ESO e 1º de Bacharelato) para facer xuntos unha ruta por Cangas e achegármonos á figura de María Soliño. 

Dividímonos en cinco grupos con 7 alumnas e alumnos de cada centro. Comezamos aprendendo os nomes e presentándonos.

A ruta comezou na praia de Rodeira, preto da punta, con vistas á ría de Vigo. Alí leron un texto sobre a INVASIÓN DOS TURCOS

A historia de María Soliño comenza en 1617, coa invasión do Morrazo polos piratas turco-berberiscos. O 7 de decembro, once dos seus navíos ancoraron nas illas Cíes. Primeiro atacaron Bouzas, onde mataron a unhas cen persoas e fixeron douscentos cativos. Ao día seguinte desembarcaron en San Pedro de Domaio, en Moaña. Os soldados e veciños que intentaron defender a vila tiveron que fuxir para salvarse. Na praia quedaron sete mortos. Dous deles eran os vellos pescadores Antonio Soliño e Pedro Barba, o irmán e o home de María. Ao seu sobriño, Pedro Martínez, levárono con eles.

A continuación, os corsarios intentaron tomar Vigo, esta vez sen conseguilo. A súa poboación era máis numerosa e conseguiu resistir. Como vinganza por esa derrota, decidiron invadir Cangas. O día 9, á primeira hora da mañá, ancoraron diante da praia de Rodeira. Mil piratas desembarcaron nela, dende este lugar e dende a banda contraria, Punta Balea. Quedaron en terra tres días, saqueando e destruíndo a vila. 

Avanzamos logo polo paseo ata chegar ao outro extremo da praia. Alí recitamos un poema popular que lembra este ataque. 

Un poema anónimo popular, descuberto no mosteiro de Celanova, explica que unha parte dos cangueses sobreviviu ao asalto escondéndose nos montes dos arredores. O texto expresa moi ben o seu sentimento de medo e indefensión. Está posto en boca dunha muller que agarda ansiosa a chegada do seu home, fuxido dunha batalla perdida de antemán.

lonxe from lingualiza on Vimeo.

A terceira parada foi na CAPELA DO HOSPITAL, xa no centro de Cangas.

O asalto dos piratas musulmáns destruíu Cangas. Incendiaron cento cincuenta casas, entre elas a de María Soliño. Fixeron o mesmo cos edificios representativos do cristianismo, como a Igrexa e o Hospital de Peregrinos, que estaba neste lugar. Cando marcharon, levaron escravos, reféns, provisións, animais e calquera obxecto de valor que atoparon ao seu paso.

As consecuencias da invasión non so foron materiais. Unha boa parte da población canguesa non sobreviviu. Ademais, moitas mulleres foron violadas, sen outro propósito que o sometemento e a humillación. Non debemos esquecer que este tipo de acto violento practicouse e segue a practicarse en todos os enfrontamentos bélicos da historia. É lamentable pensar que, agora mesmo, miles de mulleres de diferentes partes do mundo están sendo agredidas sexualmente en esas mesmas circunstancias. E este feito tampouco é algo alleo a nós, xa que acontenceu en Europa en datas recentes, na guerra dos Balcáns. A violación nas guerras é un comportamento inhumano que non respecta nin á infancia nin á ancianidade. É posible que María Soliño tamén a sufrira, aínda que na data da invasión turca xa tiña sesenta e seis anos. 

E logo na IGREXA DE SANTIAGO de Cangas.

No casco vello atópanse os únicos restos arquitectónicos da antiga vila de Cangas. O máis importante é a Igrexa de Santiago. Diante pode verse a estatua ecuestre do Apóstolo, que representa o longo enfrontamento dos cristiáns contra os musulmáns. No interior da igrexa consérvase unha réplica do Cristo da Pila, tamén coñecido como “O Cristo que non quixo arder”. Conta a lenda que os piratas turcos non puideron queimalo e que apareceu flotando milagrosamente nas augas da ría, despois da destrución da vila. Así, converteron a imaxe relixiosa nunha fonte de consolo para os que sobreviviron.

Na seguinte parada, adentrámonos no CASCO VELLO. Nas súas rúas encóntranse numerosas “casas de patín” e outros tipos de vivendas mariñeiras, como as “casas con sobrado”. As máis importantes son as localizadas na rúa Antonio Garelly e na rúa Pablo Iglesias, onde se atopan os enormes portalóns que servían pra gardar as embarcacións de pesca.  

Para pechar o acto todos os grupos nos reunimos na praza que Cangas dedicou a María Soliño e alí, xunto a súa estatua, escoitamos a súa triste historia, sostendo unha pancarta reivindicativa.

O proceso da Inquisición contra María Soliño comenzou en 1621, cando xa tiña setenta anos. Acusárona de exercer a bruxería durante toda a súa vida e doce dos seus veciños testificaron en contra dela. Encarcerárona e sometérona a torturas. Espírona en presenza dos inquisidores para buscar sinais no seu corpo dun pacto con Satán. Ao principio resistiuse e negou as falsas acusacións. Pero en pouco tempo viuse obrigada a confesar que renegara de Deus, que participara en aquelarres nos que mantivo relacións co diaño e que prexudicara aos veciños da vila cos seus feitizos. Como estaba soa e case na miseria, o Santo Oficio non considerou preciso condenala a morte. Quitáronlle os poucos bens que lle quedaban e obrigárona a levar o hábito penitencial chamado sambenito durante medio ano. Non se sabe se cumpriu toda a pena. Sospéitase que morreu axiña como consecuencia da violencia que sufriu. O seu final é un misterio, porque non se atopou a súa acta de defunción, ni se sabe onde está enterrada. Por iso, a imaxinación popular creou a lenda de que nunca morreu…

Por desgraza, o caso de María Soliño non foi único, nin no Morrazo, nin en Galicia, nin no resto do continente. As “cazas de bruxas” tiveron lugar en toda Europa dende o século XIV ata o XVII. Non existe a expresión de “cazas de bruxos” porque a bruxería era considerada un crime maioritariamente feminino, a diferenza da herexía. O 85% das persoas condenadas á fogueira ou á forca, despois de aturar toda clase de torturas, foron anciás, mulleres adultas e incluso nenas. Polo xeral, vivían soas, sen depender de ninguén, rexeitaban o matrimonio ou eran socialmente débiles. Moitas delas foron as primeiras comadroas, que sabían como facer nacer ou como evitalo. Outras sandaban aos enfermos empregando os seus coñecementos sobre os efectos de certas herbas, que transmitían de nais a fillas. É dicir, eran as pioneiras da medicina natural que se segue a practicar hoxe en día. Tamén se decidiu que eran bruxas ás beguinas, que non casaban e vivían en comunidades autosuficientes, como unha familia de irmás. Noutros casos castigábase ás mulleres por exercer roles masculinos. Foi o que lle sucedeu á famosa Xoana de Arco, que cometeu o pecado de vestir e loitar como un soldado, amosar grandes habilidades de estratega e discutir as decisións políticas do seu rei. Tendo en conta isto, é doado ver que as “cazas de bruxas” non foron so resultado da superstición. En realidade, tratábanse do medio que se empregou na Idade Media e na Moderna para controlar o perigo de cambio que representaban a independencia, a sabedoría e o poder das mulleres. Por iso queremos reivindicalas como precursoras da loita pola igualdade de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres. De aí que decidíramos homenaxear a figura de María Soliño, vítima da ambición dos poderosos e dunha ríxida sociedade patriarcal.

Logo depositamos un ramo de flores violeta ao pé da estatua e cantamos o poema que Celso Emilio dedicou a María Soliña.